افتجراح قلب کودکان معضلی بزرگ در حوزه پزشکی سرزمین

جزر ومد: عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، او گفت: کمبودهای حاضر در سیستم درمانی سرزمین در کنار منافع کم وجود در این رشته و یقیناً مهاجرت پزشکان، از با اهمیت ترین علل مشکلات حاضر در حوزه جراحی قلب کودکان است که علتاز دست رفتن کودک بیمار به علت عدم انجام عمل های درمانی به موقع می‌بشود.

محمدرضا میرزا آقایان جراح قلب کودکان با اشاره به این که سالانه نزدیک به بیشتر از یک میلیون تولد در ایران داریم، اظهار کرد: بر پایه آمار از این مقدار تولد نزدیک به یک درصد یعنی چیزی نزدیک به ۸ تا ۱۰ هزار کودک با بیماری قلبی متولد خواهد شد. اکنون اگر ۲۵ درصد از این کودکان در نخستین سال زندگی به عمل های اختصاصی نیاز داشته باشند، نزدیک به ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ عمل سریع برای این کودکان نیاز است. اما متأسفانه باید بگویم ما نمی‌توانیم همه این کودکان را به موقع نجات دهیم. علت عمده‌اش هم محدودیت در رشته جراحی قلب کودکان است. چون فردی که بخواهد جراح این حوزه بشود، اول باید جراح قلب بزرگسال بشود و سپس دوره‌های اختصاصی‌ای را بگذراند.

وی گفت: کار در رشته کودکان زیاد مشکل است و شرایط روحی اختصاصی‌ای می‌طلبد و جراح باید توانمندیهای ملزوم را داشته باشد. یقیناً مسائل جانبی فرد دیگر هم وجود دارد که علتمی‌بشود تعداد بسیاری از جراحان قلب در شاخه بزرگسالان کار کنند. به گفتن مثال امکان پذیر در شاخه کودکان منافعی که به واسطه کار تشکیل می‌بشود زیاد زیاد نباشد. احتمالا بتوان او گفت آنهایی که اکنون در رشته جراحی قلب کودکان فعالیت می‌کنند زیاد تر به علت عشق و علاقه‌ای است که به این شاخه از جراحی داشته‌اند. کاری که با عشق اغاز بشود قطعاً پیشرفت‌هایی می‌کند.ولی اگر عشق نباشد هیچ کاری پیش نمی‌رود.

این فوق تخصص قلب کودکان اصرار کرد: جراح قلب کودکان در ایران باید علاوه بر رسیدگی به عمل‌های سخت، طویل و بیماری‌های پیچیده، نواقص و کمبودهایی که سیستم بهداشتی درمانی دارد را نیز خودش به مسئولیت بگیرد. به گفتن مثال جراح ناچار است مشکلاتی همانند افتمتخصصین ICU و افتمتخصصین بیهوشی قلب کودکان را جبران کند. به علت این مشکلات است که تعداد بسیاری از جراحان قلب دوست ندارند که به جراحی قلب کودکان ورود کنند. همه این معضلات علتشده است که متأسفانه به این گروه از بیماران قلبی نوبت‌های طویل مدتی داده می‌بشود به‌طوری که بعضی اوقات اوقات امکان پذیر در طول نوبت، مریض دچار مشکل بشود، این حقیقت تلخی است که ما هرروز با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم.

او گفت: همین اکنون یکی از همکارانم بازنشسته شده و یکی از همکارانم در حال مهاجرت است و من نتوانسته‌ام برای آنها جایگزینی اشکار کنم. فردی دوست ندارد به این کار داخل بشود که همان طور که گفتم دلایل زیاد و پیچیده‌ای دارد، مهاجرت پزشکان نیز یکی از مشکلاتی است که با آنها روبه رو هستیم.

مشکلات داروی قلب کودکان در سرزمین

این جراح قلب کودکان، مشکلات بازار دارو برای بیماری‌های قلبی کودکان را مورد اشاره قرار داد و او گفت: بعضاً یک سری از داروها کم

می باشند. یکی از با اهمیت ترین این داروها «وارفارین» است که بعضی اوقات بیمارانی که دریچه مصنوعی دارند و برخی از بیماران تک بطنی که وارفارین برایشان تجویز می‌کنیم با مشکل افتاین دارو روبه رو خواهد شد. این در حالی است که این بیماران باید حتماً این دارو را در اختیار داشته باشند و مصرف کنند. نبوده است این دارو دغدغه‌ای برای خانواده‌ها به وجود می‌آورد؛ چون داروی مهم را نمی توانند اشکار کنند.

وی با اصرار بر این که به طور کلی زیاد تر داروهایی را که ملزوم داریم در اختیار داریم، تصریح کرد: اما با کمبودهای ساختاری در طب کودکان وجود دارد. به گفتن مثال اگر شما به کشوری همانند عراق بروید شربت «فوروزوماید» دارند که به راحتی برای بچه تجویز می‌بشود و روزی دو بار (یک میلی گرم) مصرف می‌کنند. اما اگر همین دارو را بخواهیم در سرزمین خودمان به یک بچه ۵ تا ۶ کیلویی بدهیم باید یک قرص (۴۰ میلی گرمی) را خُرد و رقیق کنیم.

این فوق تخصص جراحی قلب کودکان با اصرار بر این که این چنین کمبودهایی با لیاقت سیستم بهداشتی درمانی ما نیست، اضافه کرد: در شرکت‌های دارویی ما خط تشکیل انواع داروها، شربت‌ها و آنتی بیوتیک‌ها وجود دارد اما از آنجایی که در طب و داروسازی کودکان منافعی وجود ندارد به آن دقت مقداری شده است. به همین علت ما شربت فوروزوماید، شربت کاپتوپریل، شریت آلداکتون و…، نداریم. در واقع ما داروها را برای کودکان خودمان با متد بزرگسالی منفعت گیری می‌کنیم و این نقصی است که در سیستم دارویی سرزمین وجود دارد. این شیوه می‌تواند به اشتباهات دارویی منجر بشود. به گفتن مثال ما باید یک قرص ۴۰ میلی گرمی را خرد کنیم و یک بیستم آن را به کودک بدهیم. این برای مادران و برای ما که دارو تجویز می‌کنیم کار سختی است. قرص هنگامی خرد می‌بشود معلوم نیست که همگن است یا نه و ماده موثره‌اش مساوی با سه تا یک چهارم دیگر هست یا خیر و امکان پذیر همگن نباشد. بد نیست که همکاران دارویی ما فکری به حال این داستان کنند. نیاز است که ما شربت این قرص‌هایی که نام بردم را داشته باشیم.

میرزا آقایان در عین حال اصرار کرد: با وجود این مشکلات نمی‌توان او گفت که طب کودک در سرزمین زیر سایه طب بزرگسالان قرار دارد و ما جز اولین کشورهایی در منطقه هستیم که طب کودک را مجزا از طب بزرگسال داریم و بیمارستان‌های ما نیز قسمت‌های کودک مجزا دارند. این مشکلات دارویی کودکان به راحتی قابل حل می باشند که این نوشته نیز همت شرکت‌های دارویی را می‌طلبد تا قرص‌هایی که معادل بزرگسال دارند را برای کودکان هم تشکیل کنند و حداقل در اختیار مراکزی که فوق تخصصی قلب می باشند قرار دهند تا بیماران بتوانند در مرکزی که مورد درمان قرار گرفته‌اند داروی مورد نیاز را تهیه کنند.

ژنتیک با اهمیت ترین عامل تشکیل بیماری قلبی در کودکان

وی در ادامه به تشریح بیماری‌های قلبی کودکان و راه حلهای پیشگیری اشاره کرد و او گفت: یکی از شایع‌ترین بیماری‌های تکاملی و سرشتی از نظر ساختار بدن که نوزادان با آن به دنیا می‌آیند، بیماری‌های

قلبی و عروقی می باشند. این بیماری به نادرست بیماری مادرزادی نامیده می‌بشود، اما در نگاه صحیح و علمی می‌گوئیم بیماری‌های سرشتی قلب که در آنها ساختار قلب به درستی ساخته نشده و با ساختار قلب انسان‌های طبیعی فرق می‌کند.

میرزا آقایان، با گفتن این نوشته که بیماری‌های سرشتی قلبی در کودکان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها را شامل می‌بشود، افزود: عوامل به وجود آورنده بیماری‌های قلبی نیز طیف وسیعی را شامل خواهد شد.

وی با اصرار بر این که نزدیک به ۸۰ درصد عوامل به وجود آورنده بیماری‌های قلبی در کودکان، عوامل ژنتیکی است، در ادامه گفت: عوامل محیطی هم در تشکیل بیماری‌های قلبی تأثیرگذارند. برخی از داروهایی که مادر مصرف می‌کند و بیماری‌هایی که مادر در دوران بارداری به آنها دچار می‌بشود می‌تواند قلب جنین را تحت تأثیر قرار دهد. این چنین بیماری‌هایی همانند دیابت مادر، لوپوس مادر و بیماری‌هایی فرد دیگر که مادر در سه ماهه اول بارداری می‌گیرد، به اختصاصی بیماری‌هایی ویروسی، همانند سرخجه مادرزادی یا آنفلوانزا می‌تواند علتاختلال ساختاری در قلب بشود.

میرزا آقایان، بیماری‌های سرشتی قلب، در جنین را زیاد شایع توصیف کرد و او گفت: در واقع از هر ۱۰۰۰ نوزادی که زنده به دنیا می‌آیند ۸ نفر بیماری قلبی دارند. در صورتی‌که این بیماری‌ها زیاد جدی و مهم باشند می‌توانند علتسقط شوند به نحوی که عامل نزدیک به ۲۰ تا ۲۵ درصد موارد سقط خود به خودی جنین، بیماری‌های قلبی می باشند. ما مجبوریم برای ۲۵ درصد موارد در سال اول زندگی اقداماتی انجام دهیم چون این گروه از نوزادان تازه متولد شده یا شیرخوار کوچک دارای شرایط بحرانی می باشند. برای این گروه باید اقداماتی به طور درمان دارویی یا جراحی و یا عمل های اینترونشن انجام بشود که بتوانند به سلامتی برسند.

این فوق تخصص قلب افزود: بیماری‌های سرشتی قلب و عروق، علائمی نظیر بد شیر خوردن، کبودی، اختلال در رشد، تند تند نفس کشیدن را در کودک تشکیل می‌کنند. این علائم علتخواهد شد خانواده فهمید بیماری قلبی کودک شده و به پزشکان مراجعه کنند. در صورتی که بیماری زیاد مهم باشد در همان بدو تولد و در زایشگاه پزشکان فهمید اختلالات خواهد شد و با انجام تست‌ها و عمل های تشخیصی به تشخیص می‌رسند.

وی او گفت: خوشبختانه در کشورهای پیشرفته و تا حد بسیاری در سرزمین ما مقدار تشخیص زودرس خوب و دقیق است. طبق معمولً در هفته اول نزدیک به ۴۰ درصد از بیماران و برای ۶۰ درصد بیماران نیز تا آخر ماه اول به تشخیص می‌رسند. یقیناً عده‌ای از بیماران نیز در طویل زمان و با تأخیر تشخیص داده خواهد شد.

این جراح قلب کودکان با یادآوری این که در قبل به علت آگاهی کم بعضی اوقات در بیماری‌ها در سنین بزرگ‌تر و در نوجوانی به تشخیص می‌رسیدند، خاطرنشان کرد: وقتی که تشخیص دیر رس باشد احتمالا دیگر نشود عمل های خوبی انجام داد. به این علت علائمی که حرف های شد علائم مهمی می باشند و خانواده‌ها باید به آنها دقت کنند و اگر فرزندشان یکی از مواردی که

گفتیم را داشت، حتماً به پزشک کودکان مراجعه کنند. اگر قضیه مهمی باشد، پزشک، کودک را به پزشکان قلب ارجاع خواهد داد. ما هم با اکوکاردیوگرافی و عمل های تشخیصی دیگر به تشخیص می‌رسیم و عمل های ملزوم و مؤثر دیگر را برای بیمار انجام خواهیم داد.

راهکارهایی برای پیشگیری از بیماری قلبی در نوزادان

این فوق تخصص جراحی قلب کودکان با اشاره راهکارهای پیشگیری از ابتلاء نوزادان به این نوع بیماری‌ها به اهمیت مسائل ژنتیکی، او گفت: برای پیشگیری راه‌های بسیاری وجود دارد. من فکر می‌کنم که یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از تولد فرزند بیمار، جلوگیری از ازدواج فامیلی است. هنگامی که ازدواج خویشاوندی باشد گمان بیماری هم زیاد تر می‌بشود. این چنین اگر شما یک فرزند با بیماری قلبی دارید گمان این که فرزند دوم هم بیماری قلبی داشته باشد تا نزدیک به ۱۰ درصد بالا می‌رود. اگر یکی از والدین، یعنی پدر یا مادر به همراه یکی از فرزندان، دچار بیماری قلبی باشند، گمان بیماری قلبی فرزند دیگر تا ۳۰ درصد افزایش اشکار می‌کند. اگر فرزند اول دارای اختلال قلبی است حتماً مادر برای این‌که بارداری موفق بعدی را داشته باشد باید زیر نظر متخصص زنان پریناتالوژیست باشد تا مشکل اولیه مجدد در فرزند بعدی تکرار نشود. با مراعات این مسائل می‌بشود تا حد بسیاری سلامت قلبی کودک را ضمانت کرد.

وی، سبک زندگی سالم، دوری از استرس، عدم مصرف سیگار و الکل برای مادری که می‌خواهد بچه سالمی به دنیا بیاورد مصرف غذای سالم، به موقع خوابیدن، به موقع هر کاری را درست انجام دادن و این چنین پیگیری سابقه بیماری اعضای خانواده و فهمیدن این که آیا فردی در خانواده سابقه بیماری قلبی دارد یا خیر، اثرگذار در پیشگیری از تولد نوزاد بیمار قلبی و عروقی توصیف کرد و افزود: قلب برای یک جنین ۵۰ روزه در زمان تکوین، به شکل قلب یک انسان بزرگسال است، اما در سایز زیاد کوچک‌تر و با فیزیولوژی گردش خون جنین. ۵۰ تا ۱۰۰ روز اول سپس از لقاح زمان مهمی است که مادر باید مراقبت‌های مخصوصی را در این دوره انجام دهد. هیچ زمان داروی سرخود مصرف نکند و حتماً هر دارویی مصرف می‌کند با مجوز پزشک باشد. حتماً از کشیدن سیگار و مصرف الکل پرهیز کند و زندگی سالم باید داشته باشد. اگر در خانواده و یا بستگان درجه یک سابقه بیماری قلبی وجود دارد پیشنهاد می‌بشود به پزشکان کاردیولوژیست کودکان مراجعه کند.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران او گفت: برای انجام اکو قلب جنین در نزدیک به ۱۴ تا ۱۶ هفتگی بارداری مراجعه کنند تا فهمید شوند که آیا بیماری قابل تشخیص وجود دارد و سپس از تولد می‌توان به کودک پشتیبانی کرد یا خیر. در برخی مواردی هم که بیماری زیاد سنگین باشد احتمالا پیشنهاد پزشکان خاتمه حاملگی باشد که خوشبختانه راهکار قانونی وجود دارد و می‌بشود از این راه حل منفعت گیری کرد.

میرزا آقایان این چنین درمورد نقش زنجیره امید در پشتیبانی رسانی به حوزه فوق تخصصی قلب کودکان، افزود: داستان آشنایی با زنجیره امید از جایی اغاز شد که من در بیمارستان امام خمینی بودم.

آن زمان زنجیره امید در شاخه ارتوپدی و ترمیمی مشغول فعالیت می بود و سپس به جراحی قلب هم داخل شد. جراحی قلب در جهان یک عمل سنگین و هزینه‌بر است و همه خانواده‌ها نمی توانند از مسئولیت‌اش بربیایند. همکاری زنجیره امید با ما با معارفه خانواده بیمارانی اغاز شد که در میانه راه درمان کودکان‌شان به علت سنگینی هزینه‌ها مانده بودند. زنجیره امید این بیماران را به ما معارفه می‌کرد، ما آنها را عمل می‌کردیم و هزینه‌های بیمارستانی را زنجیره امید متقبل می‌شد.

وی با اشاره به این که زنجیره کم کم اقداماتی برای اقامت بیماران هم فراهم کرد، اضافه کرد: تعداد بسیاری از بیماران ما از شهرستان‌ها مراجعه می‌کنند، به خصوص آن زمان بیماران کم بضاعت‌تری داشتیم که طبق معمولً از نقاط دور افتاده سرزمین بودند. بعضی اوقات نیز بیمارانی به ما مراجعه می‌کردند که حتی از مسئولیت هزینه‌های درمان در بیمارستان دولتی نیز برنمی‌آمدند.

میرزا آقایان در ادامه گفت: ما که به گفتن خط اول درمان فهمید این نوشته می‌شدیم، این باب برایمان باز می بود که از امکانات زنجیره امید منفعت گیری کنیم. یعنی بعضی اوقات نیز ما بیمار را به زنجیره امید معارفه می‌کردیم.

نگاهی به مشکلات خانواده‌های کم‌برخوردار

وی درمورد رابطه مشکلات مالی خانواده و درمان کودک بیمار، او گفت: هنگامی خانواده‌ای دچار مشکلات بزرگ مالی باشد با وجود درد و رنج زیاد امکان پذیر بیماری کودک را نادیده بگیرد به خصوص اگر بیماری صعب العلاج باشد. بعضی اوقات خانواده‌ها می‌پرسند که این بیماری چه مقدار گمان بهبودی دارد و اگر فهمید شوند که شانس درمان کم است از روی ناچاری از درمان بیمارشان صرف نظر می‌کنند. خوشبختانه وجود زنجیره علتشد که ما نگذاریم این اتفاقات رخ دهد و بیمار را به زنجیره معارفه کنیم.

میرزا آقایان افزود: از طرف دیگر یکی از کارهای خوب دولت یازدهم و دوازدهم این می بود که مطرح تحول سلامت را اجرا کرد تا بیماران بدون پرداخت هزینه‌های هنگفت به بیمارستان مراجعه کنند. همه این‌ها دست در دست هم داد و علتشد نیاز ما به زنجیره امید کمتر بشود ولی تا این مدت برای درمان بیماران تبعه افغانستان و حتی عده‌ای از بیماران زیاد کم بضاعت در سرزمین خودمان که بعضاً حتی هزینه رفت و آمد و اقامت در تهران را هم امکان پذیر نداشته باشند، این نیاز وجود دارد.

او همین طور گفت: به این مسئله باید دقت کرد که نمی‌توان برای جراحی قلب در شهرهای دور افتاده هم مراکزی را تأسیس کرد. در همه جای دنیا و در کشورهای پیشرفته نیز تعدادی مرکز را در شهرهای مرکزی تدارک دیده‌اند، حتی در ایالات متحده نیز شرایط به همین شکل است. به هر روی هزینه‌های سرسام آور ماندن در تهران و اقامت در کنار بیمارستان‌ها که ما شاهدش هستیم بعضی اوقات حتی از هزینه‌های درمان هم زیاد تر است و به همین علت تعداد بسیاری از خانواده‌ها را از درمان بیمارشان منصرف می‌کند. اما زنجیره امید تا این مدت در این تکه به ما پشتیبانی می‌کند و ما با منفعت گیری از این پشتیبانی‌ها، درمان بیماران را انجام می‌دهیم.